Podstawowe uprawnienie podatnika
Prawo do zwrotu nadwyżki podatku naliczonego VAT nad podatkiem należnym w danym okresie rozliczeniowym, to jedno z podstawowych uprawnień podatnika tego podatku. Według Dyrektywy VAT, z prawa do odliczenia podatku zapłaconego w poprzedniej fazie obrotu wynika fundamentalne prawo podatnika do zwrotu powstałej nadwyżki podatku podlegającego odliczeniu nad podatkiem należnym (gdy w danym okresie rozliczeniowym, odliczenia (podatek do odliczenia) przewyższają zobowiązania (podatek należny) – art. 183 Dyrektywy VAT).
Jak podkreśla TS UE w swoim orzecznictwie: „zwrot nadwyżki VAT jest fundamentalnym czynnikiem zapewniającym zachowanie zasady neutralności wspólnego systemu VAT, a warunki nie mogą podważać tej zasady poprzez zmuszenie podatnika do ponoszenia całości lub częściowego ciężaru podatku” (por. wyrok z 25.10.2001 r. w sprawie C-78/00).
Czytaj więcej
Z zasady neutralności podatku wynika, iż nie są w zasadzie dopuszczalne zbyt daleko idące ograniczenia ani co do kwoty, ani co do terminu dokonania zwrotu, a wspólny system podatku zakłada, że nadwyżka podatku musi podlegać zwrotowi w rozsądnym terminie.
Polskie przepisy w sprawie zwrotu podatku VAT wyrażają trzy terminy zwrotu, tj.:
- podstawowy, wynoszący aż 60 dni (czyli dwa okresy rozliczeniowe),
- termin skrócony, wynoszący 25 dni, uzależniony w aktualnym stanie prawnym, od wypełnienia wielu dodatkowych warunków ustawowych, oraz
- termin wydłużony, który wynosi 180 dni, gdy w danym okresie rozliczeniowym podatnik nie wykonał żadnych czynności opodatkowanych, ale zrealizował zakupy związane z działalnością opodatkowaną (chyba, że podatnik złoży tzw. kaucję gwarancyjną zabezpieczająca zwrot).
Według polskich przepisów, podatnik jest zatem zmuszony przez dwa pełne okresy rozliczeniowe ponosić rzeczywisty ciężar podatku naliczonego VAT, pomimo, iż zgodnie z zasadą neutralności, ciężar ten nie powinien go w ogóle obarczać. Przedsiębiorcy przez wiele lat deklarowali nadwyżki podatku naliczonego do przeniesienia obawiając się kontroli swoich rozliczeń podatkowych. Często również decydowali się na przenoszenie nadwyżek na kolejne okresy, aby doprowadzić do szybszego ich rozliczenia, ponieważ było to bardziej korzystne, niż oczekiwanie na zwrot podatku w terminie 180 dni. Tymczasem w innych krajach UE zwrot nadwyżki podatku naliczonego dokonywany jest nawet w ciągu kilku dni roboczych.